Όπως αναφέραμε και στο πρώτο μέρος της συνέντευξης (το οποίο μπορείτε να δείτε εδώ) η ιστοσελίδα μας Ergodotisi.com επικοινώνησε με τη Νατάσα Παπαμάρκου, Κλινική Ψυχολόγο και Συνθετική Ψυχοθεραπεύτρια, για να μας αναλύσει τις επιπτώσεις της ανεργίας στη ψυχολογία του ατόμου.
Στο δεύτερο μέρος, η Νατάσα εμβαθύνει στις σοβαρές συνέπειες που μπορεί να επιφέρει η ανεργία, την αντιμετώπιση του κοινωνικού περίγυρου, ενώ γίνεται αναφορά και στα εξαμηνιαία κυβερνητικά προγράμματα.
– Είναι πιθανόν η απογοήτευση λόγω ανεργίας να οδηγήσει σε κάποια εξάρτηση, όπως χρήση ναρκωτικών ουσιών, αλκοολισμό κτλ.;
– Αρκετές έρευνες έχουν αναδείξει τη συσχέτιση μεταξύ ανεργίας και εξάρτησης από ουσίες όπως τα ναρκωτικά και το αλκοόλ καθώς επίσης και της ενασχόλησης με τον τζόγο. Από τη μία, η ανεργία καθιστά το άτομο ευάλωτο ως προς την έναρξη της χρήσης, ενώ από την άλλη επιδεινώνει την κατάσταση των ατόμων που είναι ήδη σε χρήση. Η απογοήτευση, η χαμηλή εικόνα εαυτού και το άγχος που βιώνουν οι άνεργοι, φαίνεται να ωθούν μερικούς από αυτούς να χρησιμοποιούν την χρήση ουσιών ως διέξοδο από την πραγματικότητα, σε μία προσπάθεια να καλύψουν τα ψυχολογικά κενά αλλά και ως μορφή αυτό-θεραπείας, κατά του άγχους και της κοινωνικής απομόνωσης.
“Αρκετές έρευνες έχουν αναδείξει τη συσχέτιση μεταξύ ανεργίας και εξάρτησης από ουσίες”
– Από την εμπειρία σου, στηρίζονται συνήθως αυτοί οι άνθρωποι από τον στενό τους κύκλο (συμπεριλαμβανομένου του/της συντρόφου του ανέργου) ή γίνονται δέκτες καταφρόνησης, υποτίμησης και τα συναφή;
– Μέσα από την εμπειρία μου, ο κοινωνικός περίγυρος μπορεί να επηρεάσει σε σημαντικό βαθμό το άνεργο άτομο. Στις περισσότερες περιπτώσεις, τα κοντινά πρόσωπα δίνουν κάποια ελαφρυντικά στα άτομα που αναγκάζονται να μείνουν άνεργοι λόγω της οικονομικής κρίσης. Υπάρχουν όμως περιπτώσεις, και ιδιαίτερα στην μακροχρόνια ανεργία, που το περιβάλλον του ατόμου θεωρεί ότι το άνεργο άτομο δεν καταβάλει αρκετή προσπάθεια για εξεύρεση εργασίας ή ότι χρειάζεται να συμβιβαστεί περισσότερο και να είναι λιγότερο διεκδικητικό στα εργασιακά του δικαιώματα. Καταληκτικά, θα έλεγα ότι σημαντικός παράγοντας στον τρόπο που θα αντιμετωπίσει ο στενός κύκλος τον άνεργο, είναι η ποιότητα της σχέσης τους πριν την στρεσογόνο κατάσταση. Επομένως, εάν υπήρχε δυσκολία στην επικοινωνία πριν από την ανεργία, η κατάσταση αυτή θα οξυνθεί περισσότερο μέσα από τις οικονομικές δυσκολίες, την πίεση και τα αρνητικά συναισθήματα που θα προκύψουν.
– Ποιες είναι οι επιπτώσεις της ανεργίας στην κοινωνία γενικότερα, όσον αφορά τις αυτοκτονίες, τις παρανομίες, τη βία και ούτω καθεξής;
– Η ανεργία αναφέρεται ως ένα ψυχοκοινωνικό πρόβλημα, αφού έχει σοβαρές επιπτώσεις τόσο σε ατομικό και οικογενειακό επίπεδο, όσο και σε κοινωνικό. Η μακροχρόνια ανεργία έχει συσχετιστεί μέσα από έρευνες με την εμφάνιση κατάθλιψης. Η κλινική κατάθλιψη καθιστά το άτομο μη λειτουργικό και κοινωνικά απομονωμένο. Συμπτώματα της κατάθλιψης είναι το αίσθημα ενοχής και αναξιότητας, η έλλειψη ελπίδας, ο διαταραγμένος ύπνος και η δυσκολία συγκέντρωσης. Η σοβαρότερη επιπλοκή είναι η αυτοκτονικότητα, όπου το άτομο δεν βρίσκει νόημα και λόγο για να ζει. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, τα ποσοστά διάπραξης αυτοκτονίας έχουν αυξηθεί σημαντικά την περίοδο της οικονομικής κρίσης ενώ περίπου 45,000 άτομα αυτοκτονούν ετησίως λόγω της ανεργίας.Ενώ η αυτοκτονικότητα εκφράζει ένα θυμό προς τον εαυτό του ατόμου, η παραβατικότητα εκφράζει οργή και θυμό προς την κοινωνία. Σε περιόδους οικονομικής κρίσης και έξαρσης της ανεργίας, έχει παρατηρηθεί αύξηση της παραβατικότητας καθώς επίσης και αύξηση των περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας. Η βία μπορεί να πάρει τη μορφή όχι μόνο σωματικής κακοποίησης, αλλά και ψυχολογικής.
“Ενώ η αυτοκτονικότητα εκφράζει ένα θυμό προς τον εαυτό του ατόμου, η παραβατικότητα εκφράζει οργή και θυμό προς την κοινωνία”
– Θεωρείς ότι η part-time δουλειά ή τα εξαμηνιαία προγράμματα της κυβέρνησης με μισθό 500 ευρώ βοηθούν κάπως, ή δεν καταφέρνουν να κτυπήσουν την ρίζα του προβλήματος, η οποία είναι η σταθερότητα, το αίσθημα ασφάλειας, κτλ.;
– Κατά τη γνώμη μου, σαφέστατα τα εξαμηνιαία προγράμματα και οι part-time εργασίες δεν καταφέρνουν να χτυπήσουν στον πυρήνα του προβλήματος, καθώς αναγκάζουν τους ανέργους να συμβιβαστούν με χαμηλές αμοιβές και πολλές φορές σε εργασιακούς χώρους άσχετους με το περιεχόμενο της εκπαίδευσης και τα προσόντα τους. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, να συνεχίζουν να βιώνουν την έλλειψη σταθερότητας και ανασφάλειας στη ζωή τους και να αδυνατούν να θέσουν μακροπρόθεσμους στόχους. Είναι όμως σημαντικό να κοιτάξουμε και την άλλη πλευρά του νομίσματος, καθώς τέτοια προγράμματα, πέραν της οικονομικής βοήθειας που προσφέρουν, μετριάζουν τα συναισθήματα του καθημερινού άγχους που βιώνουν οι άνεργοι. Επιπλέον, τα άτομα αυτά νιώθουν παραγωγικά, ξεφεύγουν από την κοινωνική απομόνωση και το αίσθημα μοναξιάς που βίωναν κατά την περίοδο της ανεργίας. Ως εκ τούτου, τα άτομα αυτά έχουν καλύτερη εικόνα εαυτού και αντιμετωπίζουν το μέλλον με περισσότερη αισιοδοξία. Τέλος, μία τέτοια ευκαιρία εργοδότησης, οδηγεί στην απόκτηση εργασιακής πείρας και ίσως βοηθήσει σε μελλοντική εξεύρεση εργασίας.
– Καταλήγοντας, τι θα ήθελες να μεταβιβάσεις στον κόσμο που υποφέρει από ανεργία;
– Ένα σημαντικό βήμα προς την επιτυχή διαχείριση των ψυχολογικών επιπτώσεων της ανεργίας είναι η συνειδητοποίηση και η αποδοχή της νέας κατάστασης από το άτομο. Είναι απόλυτα φυσιολογικό το άτομο να αισθάνεται άγχος και απογοήτευση από την κατάσταση, γι’ αυτό το άτομο πρέπει να είναι επιεικής με τον εαυτό του και να εκλαμβάνει την παρούσα φάση ως προσωρινή. Η καταστροφολογία και η αρνητική πρόβλεψη για το μέλλον αποπροσανατολίζουν από νέους στόχους και μειώνουν την κινητοποίηση. Χρειάζεται να χρησιμοποιούμε κάθε εμπειρία στην ζωή μας, ακόμα και την αρνητική, έτσι ώστε να γινόμαστε καλύτεροι και πιο δυνατοί.
Οι κοινωνικές επαφές και οι καλές διαπροσωπικές σχέσεις λειτουργούν ως προστατευτικός παράγοντας για τον άνεργο. Γι’ αυτόν τον λόγο είναι πολύ σημαντικό να εκφράζουμε τις σκέψεις και τα συναισθήματα μας με τους οικείους μας, έτσι ώστε να υπάρχει αμοιβαία κατανόηση και υποστήριξη. Ο προγραμματισμός ευχάριστων δραστηριοτήτων, το χιούμορ και η υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής βελτιώνουν την ανθεκτικότητα του ατόμου.
Τέλος, εάν νιώθουμε ότι δυσκολευόμαστε να διαχειριστούμε την κατάσταση μόνοι μας, είναι υψίστης σημασίας να αναζητήσουμε επαγγελματική βοήθεια από κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας. Υπάρχουν αρκετές υπηρεσίες οι οποίες προσφέρουν δωρεάν ή χαμηλού κόστους ψυχολογική υποστήριξη.
